Wspomaganie rozwoju psychospołecznego uczniów w szkole i placówkach pozaszkolnych 1100-P-OP23WRP-SD
Wykład (WYK) Semestr zimowy 2021/22

Babicka-Wirkus A. (2018) Respektowanie prawa do autorefleksji a rytuały oporu gimnazjalistów. Warszawa: Rzecznik Praw Dziecka, rozdz. 4-6.

Borucka A., Raduj J., Okulicz-Kozaryn K., Pisarska A., Ostaszewski K. (2013) Spostrzeganie klimatu szkoły przez uczniów i nauczycieli gimnazjów warszawskich, w: J. Szymborski, W. Zatoński (red.) Zdrowie dzieci i młodzieży w wymiarze socjomedycznym, seria: Zdrowie publiczne. Monografie tom II, (s.51-68). https://wszechnicapolska.edu.pl/dokumenty/wydawnictwo/2013-Zdrowie-publiczne-tom-II-J-Szymborski-W-Zatorski-Zdrowie-dzieci-i-mlodziezy.pdf

Borecka-Biernat D. (2017) Psychospołeczne korelaty agresywnej strategii radzenia sobie dorastających w sytuacji konfliktu społecznego, "Polskie Forum Psychologiczne", tom 22, nr 4, 600-622.

Brzezińska A.I. (2017) Tożsamość u progu dorosłości. Wizerunek uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych, rozdz. 1-3 oraz Zakończenie.

Deptuła M. (2013) Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia. Warszawa: WN PWN, rozdz. 1, 4, 6.3, 7, 8.

Deptuła M. (2012) Przeciwdziałanie agresji wśród gimnazjalistów poprzez wspieranie rozwoju ich zdolności do samokontroli emocjonalnej. "Wychowanie na co Dzień", nr 10-11, 11-14.

Deptuła M. (2013) Rozwijanie kapitału społecznego jako zadanie nauczycieli. "Chowanna", tom 2 (41), 29-41. B. Pituła (red.) Nauczyciel we współczesnej kulturze. https://docplayer.pl/9470861-Chowanna-tom-2-41-nauczyciel.html

Gulczyńska A. (2017) Partycypacja społeczna dzieci i młodzieży - analiza dyskursu wykluczenia społecznego, "Pedagogika Społeczna", nr 1, 175-195.

Komendant-Brodowska A. (2009) Grzech zaniechania. Świadkowie przemocy szkolnej w perspektywie teorii gier. "Decyzje", 11, 5-47.

Komendant-Brodowska (2013) Między głosem sumienia a więzami przyjaźni. Zachowanie świadków dręczenia (bullying) a struktura klasy szkolnej. "Decyzje", 20, 67-103. artykuł dostępny na stronie internetowej czasopisma http://www.decyzje.pl/

Jarczyńska J. (2010) Wsparcie rodzicielskie - czynnik chroniący młodzież przed problemowym piciem alkoholu w okresie dorastania (W:) Promocja zdrowia psychicznego: Badania i działania w Polsce, K. Okulicz-Kozaryn, K. Ostaszewski (red.), Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, s. 173-190.

Jarczyńska J. (2011) Wspomaganie procesu budowania prężności u dzieci i młodzieży zagrożonej rozwojem zespołu zachowań problemowych poprzez wzmacnianie relacji z rodzicami (W:) Resilience : teoria, badania, praktyka, W. Junik (red.), Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne "Parpamedia", s. 147-162.

Jarczyńska J. (2019) Youth identity styles - presentation of research results, "Przegląd Pedagogiczny", nr 2, s. 165-178.

Kostyło P. (2019) Szkoła równych szans. Namysł teoretyczny i rozwiązania praktyczne, część 1. (s. 18-99). Bydgoszcz - Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Kulesza M., Kulesza M. (2015) Klimat szkoły jako kategoria opisowa środowiska szkolnego, "Pedagogika Społeczna", nr 3 (57), 113-125.

Oleś M. (2006) Psychologiczna charakterystyka dzieci o wysokim i niskim poczuciu osamotnienia, "Roczniki Psychologiczne", tom IX, nr 1, 121-140.

Oleszkowicz A., Gwiżdż K. (2019) Formowanie się tożsamości osobistej w okresie stającej się dorosłości, w kontekście poczucia bezpieczeństwa i gotowości do zmian, „Polskie Fo-rum Psychologiczne”, nr 2 tom XXIV, s. 184-204.

Ostafińska-Molik B., Wysocka E. (2014) Style wychowania w rodzinie pochodzenia w percepcji młodzieży gimnazjalnej i ich znaczenie rozwojowe - próba teoretycznej i empirycznej egzemplifikacji, "Przegląd Pedagogiczny", nr 2, 213-234.

Ostaszewski K. (2017) W poszukiwaniu rozwiązań dla integracji w szkole celów dydaktycznych, wychowawczych i profilaktycznych, w: Z. Gaś (red.) Profilaktyka szkolna wobec wyzwań współczesności - koncepcje, badania, propozycje rozwiązań (s. 45-60) Lublin: Inovatio Press Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji.

Tłuściak-Deliowska A. (2015) O zmianie klimatu szkoły: kilka uwag na marginesie pracy B. Preble'a i R. Gordona "Transforming School Climate and Learning. Beyond Bullying and Compliance", "Seminare. Poszukiwania naukowe, 36/2, 115-125.

Ziółkowska B. (2005 i kolejne wydania) Okres dorastania. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A. Brzezińska (red.) Portrety psychologiczne człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 379-422). Gdańsk, GWP,

Wójcik M., Popiołek K., Otrębska A., Błońska M., Marszałek H., Wiercińska K. Interwencja Edukacyjna Bliżej dla pierwszej klasy gimnazjum. https://www.swps.pl/images/2015/dokumenty/Interwencja-Edukacyjna-Blizej.pdf

Wójcik M., Helka A., Wośko A. (2016) Tworzenie pozytywnego klimatu klasy gimnazjalnej jako czynnik zapobiegający wykluczaniu i przemocy rówieśniczej. Interwencja Eduakcyjna Bliżej. W: A. Bańka, K. Popiołek, M. Wójcik M., A. Hełka, J. Płachetka (red.) Człowiek w społeczności lokalnej. Partycypacja, zasoby, aktywizacja. Wydawca: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura w Poznaniu, SWPS Uniwersytet Humanistyczny, Wydział Zamiejscowy w Katowicach, rozdz. 7.

Wójcik M., Mondry M. (2017) Badania partycypacyjne z udziałem młodzieży. Projekt INKLA - zapobieganie przemocy rówieśniczej oraz projekt Photovoice - Szkoła, klasa, grupa rówieśnicza - blaski i cienie. "Teraźniejszość - Człowiek - Edukacja", Tom 20, nr 4(80), 86-102.

Wójcik M., Hełka A., Kozak B., Błońska M., Garbaciuk A., Małczak M. (2015) Zapobieganie wykluczeniu rówieśniczemu w gimnazjum, "Edukacja", vol. 3, nr 134, 2015, 123-140. http://www.edukacja.ibe.edu.pl/images/numery/2015/3-8-wojcik-i-in-zapobieganie-wykluczeniu-rowiesniczemu.pdf

Wysocka E. (2013) Wschodzaca dorosłość a tożsamość młodego pokolenia – współczesne zagrożenia dla kształtowania tożsamości. Analiza teoretyczna i empiryczne egzemplifika-cje, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych”, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Kwartalnik nr I, s. 69-96.

W-1. Student wie, jakie zmiany w sferze biologicznej, psychicznej oraz społecznej zachodzą w okresie dorastania i jakie w związku z tym nastolatek może mieć trudności [K_W06].

W-2. Student ma pogłębioną wiedzę o specyfice więzi społecznych nastolatka z rodzicami, nauczycielami, rówieśnikami oraz tworzących się związków miłosnych w różnych fazach okresu dorastania. [K_W07]

W-3. Student wie, jakie mogą być uwarunkowania odrzucenia rówieśniczego w okresie dorastania oraz jakie znaczenie w tym procesie mogą mieć osobiste kompetencje nastolatka [poznawcze, emocjonalne i społeczne] i inne jego właściwości, funkcjonowanie rówieśników w klasie szkolnej i nauczycieli, wie na czym polega zagrożenie rozwoju z tym związane [K_W11]

W-4. Student wie, jakie procesy zachodzą w rodzinie lub w klasie szkolnej w okresie dorastania i korzysta z niej w wykonywaniu zadań typowych dla zawodu pedagoga [K_W13]

W-5. Student wie, że jego obowiązkiem w czasie realizacji zadań związanych z jego przyszłą pracą jest przestrzeganie etyki zawodowej oraz innych norm etycznych [K_W16]

U-1. Student potrafi zaprojektować proces wspomagania rozwoju nastolatka w oparciu o koncepcję zadań rozwojowych w ujęciu A. I. Brzezińskiej na podstawie opisu przypadku przygotowanego przez prowadzącego zajęcia. Projekt obejmuje sformułowanie celów zgodnie z koncepcją wspomagania rozwoju prezentowaną przez M. Deptułę i oraz opis adekwatnych do nich przykładów działania odwołując się do wiedzy prezentowanej na wykładach, w trakcie laboratoriów oraz zawartej w literaturze obowiązkowej [K_U04]

U-3. Student rozumie na czym polega specyfika oddziaływań opartych na koncepcji poznawczej, poznawczo-behawioralnej oraz na założeniach psychologii humanistycznej w zakresie celów oddziaływań i sposobów ich osiągania. Potrafi podać przykłady praktyk edukacyjnych wspierających rozwój psychospołeczny młodzieży opartych na w/w podstawach [K_U08].

Egzamin pisemny sprawdzający wiedzę dotyczącą warunków sprzyjających rozwojowi psychospołecznego dziecka od 12/13 roku życia do 18 lat i sposobów jego wspomagania oraz umiejętność jej zastosowania w praktyce do rozwiązywania przykładowych problemów nastolatka, projektowania pracy w kontakcie indywidualnym i w pracy z klasą oraz zmian warunków rozwoju w rodzinie / w klasie szkolnej.

Zadania będą dotyczyły efektów W1; W3; U1; U2. Warunkiem uzyskania oceny dostatecznej jest uzyskanie więcej niż 50% punktów przewidzianych dla danego efektu. Końcowa ocena będzie wypadkową ocen szczegółowych.

Informacje o charakterze zadań i kryteriach ich oceniania zostaną przekazane w trakcie wykładów.

1. Specyfika rozwoju w okresie dorastania – zadania rozwojowe i warunki niezbędne do ich realizacji w rodzinie i w szkole

2. Normatywność realizacji zadań rozwojowych a wkraczanie młodzieży w dorosłość. Zmiany społeczno-kulturowe jako kontekst wkraczania młodzieży w dorosłość w świecie ponowoczesnym

3. Kategoria globalnego nastolatka, jako próba dookreślenia tożsamości współczesnej młodzieży

4. Rozwój tożsamość w nurcie psychologii rozwojowej:

4.1. Rozwój tożsamości w ujęciu Erika H. Eriksona

4.2. Etapy rozwoju tożsamości w ujęciu Jamesa E. Marcii – Statusy tożsamości

4.3. Koncepcja zmian statusów tożsamości w ujęciu Alana S. Watermana

4.4. Rozwój tożsamości w ujęciu Modelu Podwójnego Cyklu Formowania się Tożsamości Koena Luyckxa i współpracowników

5. Społeczno-poznawcza koncepcja stylów tożsamości Michaela D. Berzon-sky’ego

6. Znaczenie mediów cyfrowych w kreowaniu tożsamości młodzieży - Cyfrowe koncepcje generacyjne

7. Prezentacja wybranych narzędzi do badania rozwoju tożsamości młodzieży

8. Odrzucenie rówieśnicze w okresie dorastania: istota, wybrane przyczyny i następstwa. Rola dorosłych i rówieśników w powstawaniu zjawiska stygmatyzacji dzieci odmiennych od rówieśników. Interwencje ograniczające ryzyko wystąpienia zjawiska odrzucania i zmniejszające natężenie już występującego odrzucenia rówieśniczego.

9. Wspomaganie rozwoju wybranych kompetencji interpersonalnych – umiejętność współpracy.

10. Wybrane metody wspomagania rozwoju psychospołecznego nastolatków

11. ART. – Trening zastępowania agresji Arnolda B. Goldsteina, Barre’ego Glicka i Johna C. Gibbsa.

12. Klimat szkoły a warunki rozwoju psychospołecznego uczniów.